Koszty badań lekarskich do pracy w Polsce – ile to wynosi?
Badania lekarskie z zakresu medycyny pracy są obowiązkowe dla wszystkich pracowników podejmujących zatrudnienie. Każda osoba przed dopuszczeniem do pracy musi uzyskać orzeczenie lekarskie potwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania danego zajęcia. Poniżej wyjaśniamy, jakie są rodzaje takich badań, od czego zależą ich ceny (np. branża, stanowisko, region) oraz kto pokrywa ich koszty. Podajemy też przykładowe stawki aktualne na 2025 rok.
Rodzaje badań lekarskich do pracy
• Badania wstępne – wykonywane przed rozpoczęciem nowej pracy (lub przy zmianie stanowiska na takie o innych warunkach). Mają na celu sprawdzenie, czy kandydat jest zdrowotnie zdolny do wykonywania przyszłych obowiązków. Bez ważnego orzeczenia z badań wstępnych pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy.
• Badania okresowe – przeprowadzane regularnie w trakcie trwania zatrudnienia, co pewien czas określony przez lekarza medycyny pracy (zależnie od stanowiska i narażeń, zwykle co 1–5 lat). Ich celem jest kontrola stanu zdrowia pracownika i wczesne wykrycie ewentualnych zmian lub chorób zawodowych. Pracownik musi wykonać badania okresowe przed upływem terminu ważności poprzedniego orzeczenia – inaczej nie powinien być dopuszczony do pracy.
• Badania kontrolne – wymagane, gdy pracownik wraca do pracy po dłuższej nieobecności spowodowanej chorobą (trwającą ponad 30 dni). Mają potwierdzić, że stan zdrowia po chorobie pozwala znów bezpiecznie wykonywać obowiązki. Badania kontrolne są analogiczne do wstępnych (zakres badań zależy od stanowiska) i również kończą się wydaniem orzeczenia o zdolności do pracy.
Różnice cen w zależności od branży i stanowiska
Koszt badań profilaktycznych zależy przede wszystkim od rodzaju pracy i stanowiska, ponieważ to determinuje zakres wymaganych badań. W przypadku pracy biurowej czy administracyjnej, zazwyczaj wystarczy podstawowe badanie ogólne wraz z oceną wzroku (dla osób pracujących przy komputerze) – koszt takiego pakietu jest relatywnie niski. Natomiast przy stanowiskach wiążących się z czynnikami szkodliwymi lub większym ryzykiem, lekarz medycyny pracy może zlecić dodatkowe specjalistyczne testy, co podnosi łączną cenę. Na przykład pracownicy fizyczni w budownictwie często potrzebują badań jak spirometria, audiometria, prześwietlenie płuc (RTG) czy rozszerzone analizy laboratoryjne, jeśli są narażeni na pył, hałas lub chemikalia . Podobnie osoby pracujące na wysokości muszą przejść tzw. badania wysokościowe, a kierowcy i operatorzy maszyn – badania psychotechniczne (psychologiczne) oceniające sprawność psychofizyczną. Wykonanie takich dodatkowych badań (np. testów psychologicznych dla kierowców, badań w kierunku chorób zawodowych czy specjalistycznego badania okulistycznego) zwiększa cenę o kilkadziesiąt, a nawet kilkaset złotych w porównaniu do podstawowego zakresu. Innymi słowy, im bardziej wymagające stanowisko pod względem medycznym, tym wyższy koszt kompletnego badania profilaktycznego.
(Warto dodać, że same rodzaje badań – wstępne, okresowe i kontrolne – z reguły kosztują tyle samo dla danego stanowiska. Decyduje charakter pracy i związany z nim zakres diagnostyki, a nie to, czy jest to badanie przed zatrudnieniem czy kolejne kontrolne.)
Porównanie cen badań w różnych regionach Polski
Nie ma jednolitego cennika państwowego na badania medycyny pracy – ceny różnią się w zależności od regionu i konkretnej placówki . Zazwyczaj w dużych miastach i aglomeracjach stawki są nieco wyższe niż w mniejszych miejscowościach. Dla przykładu, cena podstawowego badania lekarskiego przed podjęciem pracy wynosi średnio około 100–150 zł , jednak w mniejszych miastach można je czasem wykonać nawet za ~80–100 zł . Z kolei w dużych ośrodkach, takich jak Warszawa, ten sam zakres badania bywa droższy – podstawowa wizyta u lekarza medycyny pracy może kosztować ok. 150 zł lub więcej . Różnice te wynikają m.in. z lokalnych kosztów prowadzenia placówki medycznej oraz dostępności specjalistów. Mimo regionalnych wahań cen, większość placówek utrzymuje zbliżone stawki rynkowe, a podany wyżej przedział 100–150 zł za podstawowe badanie wstępne dobrze oddaje sytuację w skali kraju. Natomiast dodatkowe konsultacje (np. okulista, laryngolog) czy testy specjalistyczne mają zwykle jednolite ceny niezależnie od regionu – ich koszt jest zbliżony w całej Polsce, choć łączna cena pakietu badań oczywiście wzrośnie, jeśli dana praca wymaga takich konsultacji.
Pokrycie kosztów badań przez pracodawcę (refundacje)
Wiele osób zastanawia się, kto powinien zapłacić za badania lekarskie do pracy – pracownik czy pracodawca? Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, koszt wymaganych badań profilaktycznych (wstępnych, okresowych i kontrolnych) ponosi w całości pracodawca . Pracownik otrzymuje od pracodawcy skierowanie na badania i nie powinien za nie płacić z własnej kieszeni. W praktyce najczęściej to pracodawca wskazuje wybraną placówkę medycyny pracy i pokrywa bezpośrednio należność za badanie. Dopuszczalna jest sytuacja, w której to pracownik zapłaci sam za badanie (np. jeśli badanie wykonuje prywatnie wcześniej), jednak wtedy po przedstawieniu rachunku/faktury pracodawca musi mu bezzwłocznie zwrócić pełen koszt . Obowiązek pokrycia wydatków przez firmę dotyczy również wszelkich dodatkowych konsultacji czy badań diagnostycznych, które lekarz medycyny pracy uzna za potrzebne – one także są elementem badania profilaktycznego. Co więcej, jeśli badania wymagają dojazdu do innej miejscowości, pracodawca jest zobowiązany pokryć koszty podróży pracownika na te badania . Niedopełnienie tych obowiązków naraża pracodawcę na karę grzywny, dlatego większość firm dba o prawidłowe rozliczenie badań.
Warto zaznaczyć, że koszty badań lekarskich poniesione przez pracodawcę są dla niego kosztem prowadzenia działalności – może je zatem uwzględnić w wydatkach firmowych. Istnieją także możliwości dofinansowania takich wydatków w szczególnych przypadkach. Na przykład, jeżeli badania dotyczą pracownika z orzeczoną niepełnosprawnością, pracodawca może uzyskać częściowy zwrot kosztów z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Na mocy obowiązujących regulacji PFRON refunduje do 50% kosztów kwalifikowanych badań profilaktycznych dla pracownika z niepełnosprawnością, maksymalnie 300 zł rocznie na osobę . Dla większości standardowych przypadków jednak nie ma potrzeby szukania refundacji – pracodawca po prostu pokrywa wymagane badania, a pracownik może skupić się na ich wykonaniu we wskazanym terminie.
Przykładowe ceny badań na 2025 rok
Aby zobrazować, z jakimi wydatkami trzeba się liczyć, poniżej przedstawiamy orientacyjne przykładowe ceny badań lekarskich do pracy w 2024 roku (przy założeniu, że koszty ponosi pracodawca):
• Stanowisko bez czynników szkodliwych (np. praca administracyjno-biurowa) – ok. 100–150 zł za komplet badań podstawowych . Jest to koszt standardowej wizyty u lekarza medycyny pracy z wydaniem orzeczenia, bez dodatkowych specjalistycznych konsultacji.
• Praca biurowa przy komputerze (ponad 4 godz. dziennie) – ok. 150–250 zł. Wyższa kwota wynika z konieczności badania okulistycznego lub testu wzroku dla pracownika komputerowego. Przykładowo, w Warszawie cena takiego pakietu może wynosić ~250 zł (w tym badanie lekarza medycyny pracy i konsultacja okulistyczna).
• Stanowisko z narażeniami (np. praca na wysokości) – ok. 300–400 zł. Kwota obejmuje badanie podstawowe oraz wymagane dodatkowe testy, takie jak badanie neurologiczne równowagi czy wzroku z oceną błędnika. Dla prac na wysokości powyżej 3 m spotyka się ceny rzędu 350–400 zł; przykładowo badanie wysokościowe w jednej z przychodni kosztuje ok. 360 zł .
• Kierowca zawodowy (np. kierowca ciężarówki, autobusu) – ok. 500–600 zł za pełen komplet badań. Na tę sumę składa się badanie lekarskie u lekarza medycyny pracy oraz obowiązkowe badanie psychologiczne (psychotechniczne) dla kierowców. Przykładowo pakiet dla kierowcy zawodowego (badanie lekarskie + psychotesty) kosztuje około 550 zł .
Podane ceny mają charakter orientacyjny i mogą się różnić w zależności od regionu oraz konkretnej placówki medycznej. Niemniej stanowią praktyczny punkt odniesienia – podstawowe badanie wstępne najczęściej zamyka się w kwocie do ~150 zł, a bardziej rozbudowane zakresowo badania specjalistyczne mogą sięgać kilkuset złotych. Na szczęście, zgodnie z prawem, pracownik nie ponosi tych kosztów osobiście – inwestycję w bezpieczeństwo i zdrowie personelu pokrywa pracodawca, dbając tym samym o spełnienie wymogów BHP oraz ochronę zdrowia zatrudnionych osób.